Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde “Çarşamba Konferansları” kapsamında 8 Aralık 2021 tarihinde Malezya Ulusal Üniversitesi İslam Medeniyeti Enstitüsü Müdür Yardımcısı Doç. Dr. Mohd Al Adib Samuri tarafından “Islamic Law in Malaysia: An Introduction / Ana Hatlarıyla Malezya’da İslam Hukuku” konulu konferans verildi. Konferans, Fakültenin YouTube kanalından da canlı olarak yayınlandı. İngilizce olarak gerçekleştirilen konferans Arş. Gör. Esra Akay Dağ tarafından Türkçeye çevrildi.
Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şafak Narbay, İlahiyat Fakültesi öğretim üyeleri ve öğrencilerin katıldığı konferansın açılış konuşmasını gerçekleştiren İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Bostancı, uygulanan genel hukuk laik temellere dayansa da özel hukukun şahıs, aile, miras hukuku alanları, zekât, cami ve din eğitimi gibi konularda eyaletlerin İslam hukukuna göre hareket etme hakkına sahip olmalarından dolayı Malezya’da İslam hukukunun kısmen de olsa yürürlükte olduğunu söylemenin mümkün olduğunu vurguladı. İslam hukukunun lisansta ders olarak okutulduğu, yüksek lisans ve doktorada da bir ihtisas dalı olduğu İlahiyat Fakültesinde Malezya’daki tecrübenin de merakları celbettiğini ifade eden Prof. Dr. Ahmet Bostancı, Doç. Dr. Mohd Al Adib Samuri’nin sunumunun bu konuda çok faydalı olacağının altını çizdi. Daha sonra Malezya Üniversiteleri ile SAÜ İlahiyat Fakültesi arasındaki akademik iş birliklerine dikkat çeken Prof. Dr. Bostancı, pandemiden önce öğrenci değişim programlarının verimli bir şekilde yürütüldüğünü belirtti ve bu faaliyetlerin tekrar başlaması temennilerini ifade etti. Doç. Dr. Mohd’un Sakarya’da bulunmasının sebeplerinden birinin de üniversitesi ile Sakarya Üniversitesi arasındaki akademik iş birliğinin geliştirilme hususunda görüşmeler gerçekleştirmek olduğunu ve bu iş birliğinin öğrenciler için yeni fırsatlar doğuracağını belirten Prof. Dr. Bostancı, Doç. Dr. Mohd’a vereceği konferanstan ötürü teşekkür ederek konuşmasını sonlandırdı.
Konferansın sunuculuğunu gerçekleştiren Arş. Gör. Furkan Ramazan Öğe, Doç. Dr. Mohd Al Adib Samuri’yi kısaca tanıttıktan sonra konuşmasını yapmak üzere sözü kendisine bıraktı.
Konuşmasına İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Bostancı’yı, Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Şafak Narbay’ı ve öğrencileri selamlayarak başlayan Doç. Dr. Mohd Al Adib, Türkiye’ye yedinci kez geldiğini ve Sakarya Üniversitesi ile buradaki ilişkilerini genişletmek istediği belirtti. Konuşmasında Malezya’da İslam Hukuku, Malezya Anayasası’nda İslam Hukuku, İslam Hukukunun Tüzükleri, İslam Hukukunun Gelişimi, Şeriat Mahkemeleri, İslam Ceza Hukuku ve İslam Hukukuyla İlgili Yeni Gelişmeler gibi başlıklara yer vereceğini ifade eden Doç. Dr. Mohd Al Adib, daha sonra hazırladığı sunumu kullanarak bu başlıkları detaylandırdı.
Malezya’nın, %60’ı Müslüman ve geri kalan kısmın da çeşitli etnik kökenlere mensup Müslüman olmayan nüfustan oluştuğunu ifade eden Doç. Dr. Mohd Al Adib Samuri, İslam’ın, Malezya’daki Müslümanların çoğunluğunu oluşturan etnik Malay kimliğinin bir parçası olduğunu belirtti. İslam’ın, Malezya Federasyonu’nun bir dini olduğunu ancak Federal Anayasa’nın diğer dinlerin de barış ve uyum içinde yaşanabilmesini garanti ettiğini ifade eden Doç. Dr. Mohd Al Adib, Malezya’da iki türlü hukuk sistemi olduğunu belirtti ve bunların İngiliz hukukuna bağlı olan Medeni hukuk ile fıkıh ve adetlere bağlı olan İslam hukuku olduğunu açıkladı.
Konuşmasına İslam hukukunun Malezya’daki tarihinden bahsederek devam eden Doç. Dr. Mohd Al Adib, Malay kralları ve tebaasının, 14-15. yüzyıllarda İslam’ı kabul ettiklerini ve İslam’ın Malezya’da Çin’den, Hindistan’dan ya da Arabistan’dan geldiğine dair farklı teorilerin olduğunu belirtti. İslam hukukunun Avrupa kolonizasyonu öncesinden beri Malay eyaletlerinde uygulandığının altını çizen Doç. Dr. Mohd Al Adib, Malezya’daki uygulamanın Şafiî mezhebi ile “temenggong” adıyla bilinen yerel adetlerin kombinasyonundan oluştuğunu açıkladı.
Ardından İngiliz Kolonyalizminin etkisinden bahseden Doç. Dr. Mohd Al Adib, İngilizlerin, 19. yüzyılın sonunda ortak hukuk ve medeni hukuk getirdiklerini ve İslam hukukunu kişisel hukukla ilgili meseleler ile sınırladıklarını belirtti.
Daha sonra Malezya Anayasasında İslam hukukunun yerinden bahseden Doç. Dr. Mohd Al Adib, anayasaya göre Malezya’nın resmi dininin İslam olduğunu ifade etti ve anayasal düzende İslam hukukunun uygulayıcılarının kimler olduğunu detaylandırarak anlattı. Doç. Dr. Mohd Al Adib ayrıca İslam hukukunun Malezya Anayasasına göre hangi alanlarla sınırlandırıldığını açıkladı. Buna göre Malezya’da İslam hukuku sadece Müslümanlara uygulanır ve gayrimüslimlere uygulanmaz. Ayrıca her bir eyalet, İslam hukukunun Müslüman vatandaşlarına uygulanmasından kendisi sorumludur. Bunlara ek olarak İslam hukuku; kişi hukuku ile İslam’ın temeline aykırı suçlarla ilgili konularla sınırlandırılmıştır.
Herhangi bir Eyalet kanununun federal bir kanunla çeliştiği durumlarda federal kanunun geçerli olacağını ifade eden Doç. Dr. Mohd Al Adib, İslam hukukunun da sadece devletin yasama organları tarafından kabul edilen kanunlarının Anayasa ile çelişmediği sürece uygulanabileceğinin altını çizdi. İslam hukukunun yazılı kanunlarının belirlenmesinde dört Sünnî mezhebin (Hanefi, Maliki, Şafii ve Hanbeli) âlimlerinin fıkhî görüşlerinden istifade edildiğini belirten Doç. Dr. Mohd Al Adib, yine de fetvaların verilmesinde ve Şeriat mahkemelerinin kararlarında Şafii mezhebinin daha etkili olduğunu vurguladı.
İslam hukukuyla ilgili yasaların içeriğiyle ilgili maddelerden bahsettikten sonra İslam hukukundaki dönüşümden bahseden Doç. Dr. Mohd Al Adib, daha sonra bu dönüşümlerle ilgili olarak çok eşlilik, alkollü içecekler, hadler ve irtidat konularına değindi.
Konferans İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Bostancı’nın Doç. Dr. Mohd Al Adib Samuri’ye hediye takdimi ve öğrencilerle hatıra fotoğrafı çekilmesinin ardından sona erdi.
