Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de hemen hemen her sektörde etkisini sürdüren Kovid – 19 salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki etkilerini ortaya koymak amacıyla Ege Üniversitesi (EÜ) İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi (İİBF) akademisyenleri tarafından bir araştırma başlatıldı. EÜİİBF İktisat Bölümü ve İzmir Kalkınma Ajansı (İZKA) iş birliğinde gerçekleştirilen projede; pandemiden İzmir ekonomisinin hangi sektörlerinin ne kadar etkilendiğinin ortaya koyulması ve İzmir için oluşturulacak kamu politikalarında öncü bir yol haritasının belirlenmesi hedefleniyor. Çalışmanın içeriği ile ilgili Ege Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Necdet Budak’a bilgi veren EÜ İİBF öğretim üyesi Prof. Dr. Osman Aydoğuş, “Bu çalışmanın Türkiye’nin diğer bölgeleri için örnek oluşturması ve bu sayede diğer tüm bölgeler için hazırlanacak bölgesel girdi-çıktı tablolarının yardımıyla kamu kaynaklarının ülke genelinde daha etkin bir şekilde kullanılmasına yol açması bekleniyor” dedi. Rektör Prof. Dr. Necdet Budak, İzmir için oluşturulacak kamu politikalarında öncü bir yol haritası olma özelliği taşıyacak çalışmayı gerçekleştiren proje ekibini kutlayarak başarılar diledi.
Kasım 2019’da Çin’in Wuhan kentinde ortaya çıkan Kovid-19’un yaratığı panik ve belirsizlik yalnızca sağlık alanını değil ekonomileri de etkiledi. Türkiye ekonomisi gibi İzmir ekonomisi de salgından son derece olumsuz etkilendi. Pandemiden İzmir ekonomisinin hangi sektörlerinin ve ne kadar etkilendiğinin ortaya koyulması için Ege Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü ve İzmir İZKA iş birliğinde “İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosunun Güncellenmesi ve Kovid -19 Salgınının İzmir Ekonomisi Üzerindeki Etkileri” projesi başlatıldı.
Proje ekibinde Ege Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü öğretim üyeleri Prof. Dr. Osman Aydoğuş, Doç. Dr. Mehmet Güçlü, Dr. Öğr. Üyesi Çağaçan Değer, Dr. Öğr. Üyesi Elif Tunalı Çalışkan ve Arş. Gör. Dr. Gülçin Gürel Günal yer alıyor.
“Salgının İzmir ekonomisine etkisi sektörel düzeyde belirlenecek”
Projeden bahseden Prof. Dr. Osman Aydoğuş, “Projede durağan bir girdi-çıktı modeli kullanılarak İzmir ekonomisinin salgından nasıl etkilendiği sektörel düzeyde belirlenecektir. Girdi-çıktı modelleri, sektörler arasındaki ilişkileri analizin odağına alan, çok sektörlü ve matematiksel yapısı basit genel denge modelleridir. Bu modellerin hareket noktası girdi-çıktı tablolarıdır. Türkiye’de ulusal girdi-çıktı tabloları belirli aralıklarla TÜİK tarafından hazırlanır ve son girdi-çıktı tablosu 2012 yılına aittir. Ulusal ölçekte önem arz eden girdi-çıktı tabloları, bölgesel düzeyde de sağladığı veriler ve ortaya koyduğu sektörler arası ilişkiler ve yapısal analizlere olanak sunması nedeniyle oldukça önemli hale gelmiştir. Bununla birlikte, TÜİK tarafından hazırlanmış herhangi bir bölgesel girdi-çıktı tablosu mevcut değildir. 2012 yılında Ege Üniversitesi İktisat Bölümü öğretim üyelerinden oluşan aynı ekip İZKA iş birliği ile İzmir Bölge Planı çerçevesinde Türkiye’nin ilk ve tek bölgesel girdi çıktı tablosu olan ‘2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu’nu hazırlamıştır. Bu tabloda 36 sektör yer almaktadır. Tabloda sektörler arasındaki ara girdi alış verilerinin yanı sıra üretim, katma değer, dolaylı vergiler, işletme artığı, ücret ve maaş ödemeleri ile tüketim, yatırım, kamu harcaması, ihracat, ithalat ve Türkiye’nin geri kalan kısmına net satışlar sektörel düzeyde yer almaktadır” dedi.
“Politika önerileri için senaryolar oluşturulacak”
Projenin ilk aşamasında, 2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosundan elde edilen üretimin teknik katsayıları kullanılarak Kovid-19 salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki etkilerinin analiz edileceğini ifade eden Prof. Dr. Aydoğuş, “Etki analizi ile 36 sektörün her birinde salgın nedeniyle ortaya çıkan istihdam, üretim, katma değer, işletme artığı (kar, faiz, kira gelirleri), ithalat, çalışanlara yapılan ödemeler ve dolaylı vergi gelirlerde meydana gelen değişiklikler nicel olarak hesaplanacaktır. Projenin ikinci aşamasında, 2008 İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu güncellenecektir. Böylece Türkiye’nin ilk ve tek bölgesel tablosu ulaşılabilen en son veriler kullanılarak geliştirilecek ve yeni bir tablo oluşturulacaktır. Üçüncü aşamada, güncellenmiş girdi-çıktı tablosu kullanılarak Kovid-19 salgınının İzmir ekonomisi üzerindeki etki analizi yeniden yapılacak ve politika önerileri için senaryolar oluşturulacaktır. Bu şekilde çalışma, İzmir için oluşturulacak kamu politikalarında öncü bir yol haritası olma özelliği taşıyabilecektir. Projenin dördüncü ve son aşamasında ise, güncellenmiş bölgesel girdi-çıktı tablosu kullanılarak İzmir için karbon ayak izi analizi yapılacaktır. Böylece, Türkiye için bu alanda yapılmış ilk bölgesel çalışma gerçekleştirilmiş olacaktır” diye konuştu.
İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu hazırlanacak
Çalışmanın İzmir için oluşturulacak politikalara referans özelliği taşıyabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Aydoğuş, “Girdi-çıktı modeli ile yapılan etki analizi, salgının İzmir’de üretim, katma değer, işletme artığı, ithalat, çalışanlara yapılan ödemeler ve dolaylı vergi gelirlerinde yol açtığı etkileri sektörel düzeyde ve nicel olarak olarak ortaya koyacaktır, dolayısıyla hangi sektörlerde daha fazla desteğe ihtiyaç duyulacağı da belirlenmiş olacaktır. Etki analizinden elde edilen bulgular da kamunun destek politikalarında yol gösterici olacak ve kamunun teşvik dağıtım sürecini daha etkin bir şekilde gerçekleştirmesine yardım edecektir. 2008 yılı tablosunun güncellenmesi ile oluşturulacak yeni İzmir Bölgesel Girdi-Çıktı Tablosu bölgesel iktisadi analizlere önemli bir katkı sağlayacaktır. Bu tablo, bölgesel planlama çalışmaları için vazgeçilmez bir temel veri kaynağı oluşturacağı gibi, birçok bölgesel analizin alt sektörler kapsamında yapılabilmesine de olanak sağlayacaktır. Bu nedenle proje, kamu kaynaklarının İzmir’de etkin bir şekilde kullanılabilmesi, sektörlere en doğru politikaların uygulanabilmesi için önemlidir. Bu çalışmanın Türkiye’nin diğer bölgeleri için örnek oluşturması ve bu sayede diğer tüm bölgeler için hazırlanacak bölgesel girdi-çıktı tablolarının yardımıyla kamu kaynaklarının ülke genelinde daha etkin bir şekilde kullanılmasına yol açması beklenmektedir” dedi.